دکتر بهرامی‌نژاد؛ عضو و نماینده ایران در کمیته بین‌المللی یولاف در دنیا، 400 رقم یولاف در بانک پردیس دانشگاه کشاورزی میراثی گرانبها برای استان کرمانشاه است/ گیاه یولاف با قابلیت مصارف متعدد غذایی، حیوانی، دارویی و صنعتی در استان در حال کشت و بهره‌برداری است.
دکتر بهرامی‌نژاد مولف کتاب یولاف «گیاه زراعی فراموش شده با خواص دارویی» از اهمیت و خواص بسیار متعدد این گیاه فراموش شده سخن گفت. در همین خصوص به گفتگویی با ایشان پرداختیم:
گیاه یولاف چه نوع گیاهی است؟
یولاف زراعی به نام علمی Avena sativa L.گیاهی است خودگشن، علفی و یکساله از خانواده گندمیان به ارتفاع ۵۰ تا ۱۸۰ سانتیمتر که در دنیا از آن به‌عنوان منبع بسیار مهمی برای تغذیه احشام به هر دو صورت علوفه‌ای و دانه‌ای یاد می‌شود. علاوه‌بر این سالیان زیادی است که در اغلب نقاط دنیا ارزش تغذیه‌ای و حتی دارویی آن برای بشر پیش‌بینی شده است و محصولات غذایی فراوانی از آن در دنیا تولید و مصرف می‌گردد. یولاف زراعی شباهت بسیار زیادی با یولاف وحشی و جو دارد که عموم مردم متوجه تفاوت‌های آن نمی‌شوند. یولاف در ایران با نام‌های مختلفی از جمله جو دوسر، داوسر، شوفان، هرطمان، زمیر، زیوان، اولاف، خرطال و یولاف معمولی نامیده می‌شود. نام‌های انگلیسی آن نیز متنوع است؛ اما رایج‌ترین نام آن Oat یا Oats می‌باشد.
تفاوت عمده یولاف زراعی با یولاف وحشی و جو چیست؟
یولاف وحشی یا به زبان محلی قره‌قاج همان علف هرز داخل مزارع گندم است که هرساله با آن مبارزه می‌شود. سال‌های سال است که برای از بین بردن آن در ایران از سم استفاده می‌شود؛ اما تجربه کانادای غربی نشان می‌دهد که با افزایش تراکم یولاف زراعی بدون نیاز به سم‌پاشی می‌توان رشد یولاف وحشی را کنترل کرد. همچنین بین دو محصول یولاف و جو علاوه‌بر شباهت‌های ظاهری تفاوت‌هایی وجود دارد. 1. جو، پوست بسیار سفتی دارد و با دست امکان جدا کردن آن از دانه وجود ندارد؛ اما پوست یولاف به راحتی جدا می‌شود. 2. زمان پخت یولاف نسبت به جو بسیار کوتاه‌تر است. 3. دانه یولاف بافت نرمی شبیه به تخمه آفتابگردان دارد و به‌صورت خام نیز قابل استفاده است؛ درحالیکه خورد جو بدون پختن حتی می‌تواند باعث شکستن دندان شود.
در مورد اهمیت گیاه یولاف توضیحاتی بفرمایید:
یولاف یکی از گیاهان زراعی مهم در جهان است که این سال‌ها به‌خاطر فواید غذایی زیاد آن، بسیار مورد توجه محققین و مصرف‌کنندگان قرار گرفته است. یولاف حاوی بتاگلوکان و سایر فیبرهای محلول می‌باشد که خود باعث کاهش احتمال بیماری‌های قلبی و عروقی می‌گردد. یولاف علاوه‌بر پروتئین با کیفیت بالا، دارای اسیدهای چرب ضروری، ویتامین‌ها، مواد معدنی، استرول‌ها، آنتی‌اکسیدانت‌ها، و محتوای بالای فیبر محلول خصوصاً بتاگلوکان است. مصرف فیبر می‌تواند احتمال بروز بیماری‌های قلبی دیابت فشار خون و چاقی را کاهش داده و به عملکرد درست روده کمک کند. برای اینکه بتوان از فواید و خصوصیات غذایی یولاف استفاده نمود، باید کیفیت دانه و پتانسیل عملکرد آن حفظ شود تا علاوه بر حصول حداکثر سود برای کشاورزان آن را به‌عنوان یک گیاه زراعتی در رقابت با سایر غلات زنده نگه داشت. یکی دیگر از فواید گیاه یولاف در صورت داشتن یک اکوسیستم پایدار این است که اگر در تناوب زراعی قرار گیرد به‌دلیل وجود موادی که در ریشه دارد می‌تواند بیماری‌های گندم، خصوصا بیماری قارچی طوقه گندم را بهبود بخشد.
در مورد یولاف و میزان فراوانی آن در کرمانشاه توضیح دهید:
استفاده علوفه‌ای از یولاف در سراسر دنیا در حال بهره‌برداری است؛ اما متاسفانه در کشور ما شناخت به‌اندازه کافی نیست. من در فرصت مطالعاتی که در سال 96-97 در کشور استرالیا و بازدید از کارخانه‌ها و مزارع متعدد داشتم توانستم مطالب جدیدی در خصوص یولاف به کشور منتقل کنم و توانستم حدود 321 رقم یولاف را طی یک تفاهمنامه به کشور منتقل کنم. اکنون به کمک یک تیم تحقیقاتی در حال مطالعه بر روی انواع ارقام یولاف هستیم. در حال حاضر می‌توان اعلام کرد که 400 رقم یولاف در بانک پردیس دانشگاه کشاورزی وجود دارد که برای دانشگاه یک میراث گرانبها محسوب می‌شود که می‌تواند منبع مطالعه صدها دانشجوی ارشد و دکتری باشند. برای سال آینده نیز دو رقم جدید تولید شده است که برای اولین‌بار قابل استفاده و بهره‌برداری قرار خواهد گرفت. در حال حاضر غیر از کشت در پردیس دانشگاه با هماهنگی با جهاد دانشگاهی استان با کشاورزان قرار داد بستیم. به این صورت که ما بذر را کاملا رایگان در اختیار کشاورزان قرار می‌دهیم و و تضمین می‌دهیم که محصولات را از کشاورزان پس از برداشت خریداری کنیم.
هدف از تحقیق برای تولید و شناساندن گیاه یولاف چیست؟
هدف اضافه‌کردن این گیاه پرسود به چرخه غذایی، دارویی و صنعتی کشور است. در این خصوص در نظر داریم یولاف را زیر کشت دیم و کشت آبی ببریم. خصوصا کشت دیم که می‌تواند بسیار مفید باشد.
شرایط آب و هوایی مناسب برای کشت یولاف چیست؟
برای کشت این محصول محدودیتی نداریم. این گیاه در عرض‌های جغرافیایی بالا مانند: فنلاند، سیبری و روسیه کشت شده است. همچنین مناطق گرمسیر مانند برزیل، چین و استرالیا زیر کشت این محصول رفته است و ارقام قابل توجهی از این محصول سالانه درحال بهره‌برداری است اما با تحقیقات بیشتر می‌توانیم به این نتیجه برسیم که از ارقام مختف یولاف هر نوع برای کدامیک از شرایط آب و هوایی مناسب‌تر است.
موارد مصرفی گیاه یولاف چیست؟
یولاف مصارف گوناگونی دارد که از مهمترین آنها می توان به مصارف حیوانی، انسانی در قالب غذایی، دارویی و بهداشتی و نیز مصارف صنعتی اشاره کرد. تقریباً ۷۳ درصد از تولید جهانی یولاف مصرف حیوانات می رسد. حدود ۱۴ درصد آن به عنوان بذر و حدود ۱۱ درصد به صورت های مختلف مصرف انسان می رسد. حدود ۲ درصد از تولید جهانی یولاف نیز به صورت ضایعات از بین می‌رود. بیشترین مقدار این ضایعات در آسیا ۶ درصد و در آمریکای جنوبی ۵ درصد است.
امروز مصرف جهانی یولاف به عنوان غذای انسان رو به افزایش است چرا که توجه جامعه جهانی به سلامتی و تغذیه بیش از پیش افزایش یافته است. یولاف دارای اثرات مثبتی مانند کاهش کلسترول بد خون است. همچنین با افزودن فیبرهای محلول به رژیم غذایی باعث افزایش قند خون پس از مصرف غذا شده و بنابراین در مدیریت پاسخ انسولین در افراد سالم و دیابتی بسیار مهم است. یولاف و راهبرد مهیا نمودن کالری و در نتیجه انرژی فراوان، دارای بالاترین محتوای پروتئین و همچنین با کیفیت ترین پروتئین در میان تمامی غلات است. همچنین یولاف دارای چندین ویتامین ضروری، مواد معدنی و اسیدهای چرب است. به دلیل این ویژگی‌ها است که یولاف نسبت به سایر غلات به‌عنوان غله‌ای بسیار مفید از نظر تغذیه در رژیم غذایی پیشنهاد می‌گردد.
موارد استفاده یولاف برای حیوانات چگونه است؟
یولاف اولین بار به صورت دانه مورد استفاده و تغذیه دام قرار گرفت. در دهه ۱۹۶۰ با وجود غواص غذای‌خوب یولاف و سازگاری آن با شرایط مختلف آب و هوایی سبب شد این گیاه مورد استفاده دام قرار گیرد. یولاف در مقایسه با گندم و جو با افزایش شیر و چربیهای غیر اشباع شیر گاوهای شیری کمک می‌کند. بنابراین دانه یولاف برای تغذیه گاوهای شیری به گندم ارجحیت داده می شود. تغذیه گاوهای شیری با یولاف پوست کنده موجب پایداری شیر در مقابل تجزیه اکسیداتیو می گردد؛ اما باید توجه داشت که مصرف بیش از اندازه آن می‌تواند به اختلال در دستگاه گوارش حیوان منجر شود؛ بنابراین توصیه می‌شود که یولاف در مخلوط با سایر مواد علوفه‌ای مصرف شود. همچنین مخروط کاه یولاف با چغندر و سیب زمینی شیرین در تغذیه گاو مصرف می گردد.
یولاف در رژیم غذایی مرغ های تخمگذار باعث افزایش اندازه و مقدار اسیدهای چرب غیر اشباع تخم می‌گردد. یولاف به‌علت لذیذ بودن، قابلیت هضم بالا و کیفیت عالی دانه استاندارد برای اسب می‌باشد. پوسته یولاف به خاطر کمک به فرایند هضم در تغذیه اسب موثر است. امروز یولاف عمده آن در تغذیه دام مورد استفاده قرار می گیرد اما در آینده یکی از مطمئن ترین غلات در حوزه غذای خواهد بود.
یولاف در تغذیه انسانی چگونه مورد استفاده قرار می‌گیرد ؟
یکی از مهمترین مصارف یولاف مصرف انسانی آن است. ارزش غذایی پروتئین یولاف و خواص سلامتی فیبر محلول آن دو عامل مهم در توجه و علاقه عمومی به یولاف است. این در حالی است که در ایران از فرآورده‌های غذایی آن یا استفاده نمی‌شود و یا استفاده از آن در حداقل است. مصارف غذایی یولاف شامل سبوس یولاف، بلغور یولاف، آرد یولاف و پرک یولاف که عمدتا به عنوان صبحانه مورد است مصرف قرار می‌گیرد، می‌باشد. همچنین از یولاف به عنوان تغلیظ کننده سس به صورت گسترده استفاده می گردد. نوشیدنی‌های غیر الکلی یولاف نیز از فرآورده‌های یولاف است که برای افراد دارای بیماری های قلبی عروقی، افراد با حساسیت به خوردن شیر یا افرادی که بیرم تحمل به لاکتوز هستند، تجویز می‌شود. استفاده از آرد یولاف در پخت نان باعث بهبود قابل توجهی در کیفیت غذایی نان شده است. طعم و مزه نان یولاف ملایم و خوشایند است و می تواند برای افرادی که عادت به استفاده از نان سفید گندم دارند، با جایگزین‌های سالم خود کاملاً رقابت کند. از آرد یولاف علاوه‌بر افزودن به آرد گندم برای تهیه کیک و بیسکوییت، خمیر ترش و به عنوان نگهدارنده غذاهای چرب، مارگارین، روغن‌های گیاهی و چیپس سیب زمینی استفاده می‌گردد. علاوه بر موارد ذکر شده در بسیاری از کشورهای جهان از پودر و پرک یولاف به عنوان یک مکمل عالی در رژیم غذایی ورزشکاران و به‌خصوص در رشته پرورش اندام استفاده می‌گردد.
در مورد اثرات دارویی یولاف توضیحاتی بفرمایید:
علاوه‌بر پیشگیری بیماری‌های قلبی و عروقی و همچنین در مان چاقی که پیشتر بحث شد یولاف در طب سنتی برای معالجه خستگی‌های عصبی، بی‌خوابی، ضعف اعصاب و اضطراب مورد استفاده قرار می‌گیرد. همچنین در درمان حساسیت‌های پوستی و آبله مرغان بسیار موثر است. در آزمایشی که بر روی یکی از همکاران انجام شد ما اثرات یولاف را در کمتر از ۲۴ ساعت بر روی فرد مورد نظر مشاهده کردیم. طبق تحقیقات انجام شده در سراسر دنیا اثرات مثبت گیاه یولاف در کاهش کلسترول خون، خاصیت آنتی‌اکسیدانی، فعالیت ضد سرطانی، فعالیت ضد دیابتی و همچنین تنظیم فشار خون موثر بوده است.
گیاه یولاف به‌غیر از مصارف غذایی و دارویی
کاربرد دیگری دارد؟
بله. یولاف در صنعت نیز موارف متعددی دارد که تعدادی از آنها را ذکر می‌کنم:
نشاسته یولاف در صنایع چسب رازی و آرایشی_ بهداشتی کاربرد دارد. ارد یولاف در ساخت ماسک و کرم های پاک کننده مورد استفاده قرار می گیرد و به دلیل اثر یولاف در حفاظت از پوست در مقابل اشعه ماورا بنفش، در فرمولاسیون‌های آرایشی ظرفیت بسیار بالایی دارد.
پوسته و سبوس دانه یولاف یک واسطه خوب برای تصفیه مواد معدنی، روغن‌های نباتی، روغن‌های نفتی، تولید رزین مصنوعی، انواع حشره کش‌های مایع و تولید نایلون می‌باشد.
فراوانی کشت یولاف در شهر کرمانشاه چگونه است؟
از سال ۱۳۸۵ با ورود ارقامی از یولاف به استان کرمانشاه به دلیل ناشناخته بودن این محصول مجبور شدیم کارهای تحقیقاتی فراگیری انجام بدهیم که حدوداً 7 الی 8 سال طول کشید که کارهای تحقیقاتی که بفهمیم یولاف اینجا مشکلی ایجاد نمیکند سازگاری دارد یا ندارد و زمینه‌های مختلف بررسی کنیم به کمک به دانشجویان تحصیلات تکمیلی در دوره ارشد و دکترا تا الان حدود ۱۵ نفر از این دانشگاه در این زمینه یولاف کار کردند. الان چهار نفر درگیر این موضوع هستند. این کار ادامه داد اگر فقط تحقیق و مقاله باشه خیلی نمی‌تواند به ما کمک کند. لذا به این فکر افتادیم از طریق شرکت اقدام کنیم در سال ۱۳۹۲ به کمک دانشکده کشاورزی و از دانشگاه رازی، دانشگاه علوم پزشکی کرمانشاه همینطور تعدادی از دانشگاه فارغ التحصیل دوره تحصیلات تکمیلی این تیم جمع شد و شروع کردیم به تأسیس شرکت. از سال ۹۳ در همان سال‌های اول اینکه زمزمه دانش بنیان شدن پیش آمد و هنوز قوانین خاص تصویب نشده بود و تازه شروع شده بود بعد از تأیدیه مجلس ما بحث دانش بنیان را خود ما مطرح کردیم‌بنیان را از خارج از کشور گرفتیم و در نظر داشتیم که کار ما نهایتاً دانش‌بنیان شود. از اولین شرکت توسعه کشاورزی در کرمانشاه در سال ۹۳ به عنوان نوپای نوع 1 با ایده محوری تولید ماسک‌های بهداشتی شروع کردیم و در معاونت علمی ریاست جمهوری برای ما تصویب شد. در آن موقع هنوز کارگزاری استان‌ها تشکیل نشده بود. در واقع ۱۳۹۹ در تاریخ ۵/ ۷/ ۱۳۹۹ این شرکت دانش بنیان ما از نوپای نوع 1 به تولیدی نوع دو ارتقا پیدا کرد که فکر کنم از اولین شرکت‌های دانش بنیان است که تولیدی نوع 2 میشه در استان کرمانشاه دو یا 3 مورد بیشتر نداریم. توانستیم در این مدت یولاف را به سراسر ایران معرفی کنیم خصوصا بحث سلامتی که اون میتونه به جامعه مردم ما بده که مهمترین بیماری‌هایی که به عنوان اولین عامل مرگ و میر در ایران قلمداد می شه بیماری قلبی عروقی است. این گیاه ماده موثره‌ای به نام بتاگلوکان دارد که بر اساس مطالعات مختلف خصوصاً FBA آمریکا تأیید کردند که در صورت مصرف روزانه و آوردن این مواد در سبد غذایی حتی به مقدار کم می‌تواند درصد بالایی از بیماری‌های قلبی و عروقی پیشگیری کند.
از نظر تولید در سطح استانی
در چه زمینه‌ای قرار داریم؟
در سال‌های گذشته به‌علت ناشناخته بودن این محصول 2 یا 3 تن در سال بیشتر فروش نداشتیم؛ اما اخیراً فروش ما به 25 تن در سال رسید. خوشبختانه امسال هم تا قبل از بهمن ماه 60 تن فروش داشتیم. برگزاری وبینارهای مختلف در سراسر کشور و شناساندن این محصول و همچنین معرفی شرکت باعث آشنایی کشور با این محصول شد. یولاف باید به سبد غذایی مردم راه پیدا کند. لازمه آن کاهش قیمت آن است. شرکت آلمانی OAB 400 گرم یولاف را 47 هزار تومان می‌فروشد. در شرکت ما یک کیلو یولاف بسته‌بندی و بهداشتی را با قیمت 43 هزار تومان در اختیار مردم قرار می‌گیرد. همین مقدار غیر بسته‌بندی شده با قیمت 23 هزار تومان قابل خریداری است.
شرکتی که ما در استان به همراه همکاران تأسیس کردیم دارانده دو برند دارویی و غذایی است. برند دارویی با نام ژیندا به معنای زندگی‌بخش و برند غذایی با نام بخشاژین که باز هم به معنی زندگی‌بخش است اکنون درحال فعالیت هستند. در این راستا و برای توزیع انواع محصولات غذایی یولاف در سطح استان 13 مرکز فروش در سطح شهر وجود دارد. همچنین در سطح کشور شهرهای اصفهان، تبریز، تهران، مازندران، خراسان و بندرعباس متقاضی خرید محصولات ما هستند.
تمایل دارم اعضای شرکت را که زحمات بسیار زیادی برای به ثمر رسیدن و دستیابی به اهداف مورد نظر برای تولید و توزیع محصولات یولاف کشیدند را معرفی کنم:
۱)دکتر صحبت بهرامی‌نژاد مدیرعامل و عضو هیات مدیره - دکترای اصلاح نباتات از دانشگاه آدلاید استرالیا
- عضو هیات علمی دانشگاه رازی
۲)دکتر رضا تحویلیان-رئیس هیات مدیره- دکترای تخصصی فارماسیوتیکس از دانشگاه علوم پزشکی اصفهان - عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی کرمانشاه - معاونت غذا و دارو دانشگاه علوم پزشکی کرمانشاه (۱۳۹۱-۱۳۸۴)
۳)دکتر رضا امیری- عضو هیات مدیره- دکترای تخصصی اصلاح نباتات دانشگاه رازی- عضو هیات علمی سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی
۴)مهندس سعید شیخه پور- عضو هیات مدیره -کارشناس ارشد اصلاح نباتات دانشگاه رازی
۵)مهندس اعظم نظری-عضو هیات مدیره- کارشناس ارشد اصلاح نباتات دانشگاه رازی
به عنوان صحبت پایانی اگر درخواستی دارید بفرمایید:
ما برای تولید انواع محصولات از یولاف آماده هستیم اما از نظر مالی نیازمند حمایت دولت و نهادها و مسئولین استانی هستیم. همچنین برای اینکه کشور ما بتواند در سطح جهانی جایگاهی در زمینه یولاف داشته باشد نیازمند این هستیم که در جلسات جهانی یولاف برای استفاده از تحقیقات سایر کشورها و انتقال آن به کشورمان شرکت کنیم. در صورت عدم شرکت در جلسات نام کشور ایران از لیست اعضای این کمیته حذف خواهد شد که ضررهای بسیاری برای کشور ما در این زمینه خواهد داشت. بنده به‌عنوان نمیاینده ایران به تنهایی و بدون حمایت دانشگاه قادر به شرکت در این جلسه نیستم. انتظارم از دانشگاه برای ارتقای سطح کشور حمایت است.
منو
